ВЯРОЎКА

Прадмет, рытуальныя функцыі якога абумоўленыя “аб’яднальным” прызначэннем, тэхналогіяй яе вырабу – віццём, а таксама абарончымі здольнасцямі і падабенствам да іншых прадметаў.

Да ліку ўніверсальных можна далучыць прадпісанне купляць жывёлу з В., каб вялася і прыносіла багацце. І сёння ў беларускіх вёсках вытрымліваецца забарона біць В. карову, якую вядзеш да быка, калі, верагодна, актуалізавалася сема “ завязвання” патэнцыйнай плоднасці жывёлы.

Наадварот, як яе “развязванне” выглядае здыманне гаспадаром, які прывёў карову да быка, В. з яе рагоў. Гаспадар затым той В. апярэзваўся сам. У той жа час В. у зламысна-магічных практыках замяшчала саму карову, прыпадабняючыся найперш да струменяў малака.

У былічках ведзьма “доіць” В., збівае ёю расу – затым з В. цячэ малако. У традыцыйнай свядомасці В. атаясамліваецца з пупавінай (цяжарнай забаранялася пераступаць В., бо іначай ў дзіцяці пупавіна абматаецца вакол шыі), з крывымі нагамі ( няможна ў святы віць В., бо маладняк народзіцца са звітымі нагамі), з чарвякамі і змеямі ( у “шылаваты” панядзелак нельга віць В., каб не накруціць чарвей на капусту і сады).

Абвязванне В. ці абцягванне ёю вёскі стварае магічнае кола (гл. Кола магічнае), што засцерагала ад пранікнення нячыстай сілы. Так, на Юр’е да сонца плялі В., над якімі знахар прамаўляў закляцце, потым праз гэтую В. пераганялі статак у надзеі аберагчы яго ад ваўкоў.

Абавязкова прысутнічае і аб’яднальная, медыятыўная функцыя В., з дапамогай якой уяўлялася магчымым пранікнуць натой свет (гл. аналагічныя матывы ў казках). Беларусы В., на якіх апускалі труну ў магілу, вешалі затым на крыжы ці магільным дрэве, каб памерлы з іх дапамогай змог пераадолець шлях у іншасвет.

У народнай медыцыне з дапамогай вяровачкі сімвалічна стваралі “двайніка” хворага, вымяраючы ўсе яго суставы і завязваючы там вузельчыкі. Потым такая В. або спальвалася, аюо забівалася асінавым калком.

Асаблівае месца адводзілася В. вісельніка, якая, паводле павер’яў, прыносіць шчасце і багацце. Калі канакрад завалодае хоць часткай такой В. і будзе насіць яе з сабою, ён будзе застрахаваны ад усіх няўдач у сваёй “прафесіі”.

Такая В. прыцягвае наведнікаў у тую карчму, дзе знаходзіцца. Але калі чалавек будзе штодня да яе дакранацца – абавязкова скончыць жыццё самагубствам.

Крыніца: http://rv-blr.com/dictonary/view/762

КОЛЬКІ ВЯРОЎЦЫ НІ ВІЦЦА...

Якія рэгламентацыі ў народнай культуры тычацца такога патрэбнага ў гаспадарцы рыштунку, як вяроўка?

• Вяроўку ніколі не перадавалі з рук у рукі і не бралі «голымі» рукамі. Неабходна было сказаць, дзе ляжыць ці вісіць вяроўка, ці пакласці яе на зямлю, каб той, каму яна была патрэбна, узяў яе сам.

• Каб жывёла, якую куплялі, прыжылася ў гаспадарцы, а таксама каб «прывесці» ў сваю гаспадарку поспех і дабрабыт, пакупнік імкнуўся атрымаць тую вяроўку, на якой прывялі жывёлу на продаж.

• Сярод усходніх славян было прынята плаціць пакупніку за вяроўку ці купляць новую, але сваю вяроўку абавязкова забіраць дамоў.

• На Каляды вяроўкай абвязвалі ножкі стала, каб летам хатняя жывёла вярталася дадому і не згубілася ў лесе.

• Вяроўку часта выкарыстоўвалі ў народнай магіі, часцей за ўсё на ёй завязвалі вузельчыкі і «адсылалі» на іх хваробы. «Замоўленую» вяроўку неслі ў лясны гушчар ці спальвалі на скрыжаванні дарог.

• Асаблівыя адносіны былі да вяроўкі, на якой апускалі труну з памерлым у магілу. Такую вяроўку выключалі з гаспадарчай дзейнасці на наступныя 40 дзён: яе хавалі ў хляве, вешалі на крыж у вёсцы ці на магільнае дрэва.

• На працэс вырабу вяровак накладвалася шмат забаронаў. Напрыклад, віць вяроўкі ў святочныя дні, асабліва на Каляды, а таксама цяжарнай жанчыне, каб дзіця пры родах не было апавіта пупавінай.

Аўтар: «Народная газета».

Крыніца: http://www.belarustime.ru/belarus/nativeword/c6930d6805795373.html