САДЗІЦЕ БУЛЬБУ... НА МЕЖАХ
Месяц. У традыцыйным светаўспрыманні беларусаў за фазамі Месяца замацаваліся назвы: межы (пачатак новага цыклу), маладзік (першая квадра), поўня (поўня, другая квадра), ветах, збыта (апошняя квадра).
Кожная з гэтых фаз шырока і разнастайна прадстаўлена ў народнай культуры беларусаў пэўнымі дзеяннямі ці наадварот, поўнай бяздзейнасцю, што з’яўляецца своеасаблівым кодам і ключом да рэгулявання сельскагаспадарчых, будаўнічых, вытворчых работ, асэнсавання шматлікіх сімвалічных дзеянняў у народнай медыцыне і ветэрынарыі, аддаленых па часе прадказанняў.
У народзе было шырока вядома правіла: “Той, хто паказвае на Месяц пальцам, накліча бяду, а той, хто паклоніцца новаму Месяцу, да наступнага Месяца атрымае падарунак”.
* Адсюль і яшчэ адна прыкмета нашых продкаў: каб палепшыць свой дабрабыт і цэлы месяц жыць з прыбыткам, трэба было абавязкова патрэсці манетамі ў кішэні, калі ўпершыню ўбачылі новы маладзік.
Межы — пераходная фаза Месяца (як і першыя тры дні поўні) — успрымаліся народнай свядомасцю вельмі негатыўна. Час, калі Месяца не было на небе, заўсёды лічыўся неспрыяльным і небяспечным.
Па народных павер’ях менавіта ў безмесяцовую ноч выходзіць нячыстая сіла і робіць свае “цёмныя” справы. Узгадайце толькі народныя казкі, у якіх нячысцікі крадуць Месяц з неба, каб нашкодзіць чалавеку і хатняй жывёле.
Што тычыцца сацыяльнай сферы, то тут галоўную ролю выконваў фундаментальны прынцып народнай культуры (аб якім мы будзем казаць вельмі часта і ў розных кантэкстах): “Падобнае выклікае падобнае”.
Сувязь была відавочнай і празрыстай: адсутнасць свяціла на небе, г.зн. касмічная пустата, магла справакаваць пустату і ў жыцці, і ў дзейнасці людзей. Адсюль і вынікаюць наступныя правілы народнай культуры:
* Той, хто справіць на “межах” вяселле, можа наклікаць на сябе бясплоддзе.
* На межах ніколі не пачыналі ніякіх спраў (не выбіраліся ў дарогу, не пачыналі будаўніцтва, не саджалі і не сеялі, і г.д.).
* Выключэннем была пасадка бульбы: час адсутнасці Месяца на небе быў самым спрыяльным для яе пасадкі, г.зн. “пахавання” бульбы.
* У такія дні таксама абразаюць дрэвы, вінаградныя лозы, кустовыя расліны, што спыняе паўторны рост парасткаў на месцах зрэзаў.
Крыніца: http://www.ng.by/ru/issues?art_id=21402
|