БАРАНА
Зьвязана зь земляробчай абраднасьцю і пераважна з мужчынскай сфэрай гаспадарчай дзейнасьці. У вонкавай форме бараны увагу прыцягваюць вострыя зубы, што вызначае яе фалічную сэмантыку, якая дамінуе ў рытуальна-магічных дзеяньнях шлюбна-эратычнага кшталту, непасрэдна ці ўскосна арыентаваных на забеспячэньне высокіх прадукавальных здольнасьцяў зямлі і жанчыны.
Палескія дзяўчаты, каб прысьпешыць прыезд сватоў, цягалі па завулках старую барану, а затым кідалі яе, разламаўшы, па ўсіх дарогах, што вялі ў вёску. Барану з хаты нявесты цягалі каля хаты іншых дзяўчат, а затым несьлі яе да жаніха.
Менавіта вострыя зубы вызначылі і апатрапеічныя якасьці бараны, калі яна выступала як абярэг: барану ставілі ў варотах, каб прабілася чараўніца, зуб забівалі ў сьцяну ад блашчыц.
Апатрапеічная моц бараны засноўваецца і на магічнай сіле вузлоў, а таксама на яе крыжападобнай аснове. Як атрыбут дэманалагічных пэрсанажаў барана была і своеасаблівай «пасткай» для іх – у баране магла ўшчаміцца русалка.
3 дапамогай бараны чараўніцы адбіралі ў кароў малако. Разам з тым менавіта гэты прадмет дапамагаў выявіць нячысьцікаў – праз яе станавіліся бачнымі чараўніцы, дамавікі ды інш.
Крыніца: http://rv-blr.com/dictonary?alpha=&authenticity_token=7ac738a48b166025e45f6b2c67b725bd415bc85e&page=1
БАРАНА
А.В. Гура
Барана - земляробчая прылада, якая выкарыстоўваецца ў народнай традыцыі ў рытуальна - магічных мэтах. Сімволіка БАРАНЫ вызначаецца яе вонкавым выглядам. Барана 15 стагоддзя БАРАНА выкарыстоўваецца ў якасці засцярогу, што адлюстравана і ў самой яе назве, злучанай па паходжанню з абаронай. Так, з мэтай засцярогу ад нячыстай сілы абыходзілі сяло з БАРАНОЙ на галаве ў купальскую ноч ці ставілі БАРАНУ ў хляве поруч каровы, каб усцерагчы быдла ад ведзьмы.
У руках жа самай ведзьмы БАРАНА станавілася прыладай насылання псуты: калі яна сядзе пад БАРАНУ, як пад карову, і стане "даіць" яе зуб'і, то знікне малако ў чужых кароў. Каб перашкодзіць ведзьме лётаць на БАРАНЕ па дварах і адбіраць малако, у купальскую ноч спальваюць у кастры знойдзеную дзе-небудзь старую БАРАНУ.
З дапамогай БАРАНЫ высочваюць ведзьму: садзяцца ў хляве пад БАРАНУ, праз якую можна ўбачыць ведзьму, прыходзячую да кароў, самому застаючыся пры гэтым незаўважаным. Лічылася таксама, што праз тры БАРАНЫ, калі сесці паміж імі, можна ўбачыць дамавіка ці лесуна.
У Беларусі перад памінальнай трапезай праз БАРАНУ, пастаўленую ў дзвярах, праганялі душы памерлых, прыгаворваючы: "А кіш, душачкі, на абед: малыя праз БАРАНУ, а старыя праз дзверы!" Каб усцерагчыся ад русалак, трэба назваць лік зуб'яў у БАРАНЕ. Вядомы аповяды пра злоўленую русалку, якая затрымалася ў БАРАНЕ на Русальным тыдні. Зуб БАРАНЫ ўбіваюць у галаву мерцвяку, калі баяцца, што ён стане вампірам.
Для збавення ад нячыстай сілы, якая душыць па начах спячых, кладуць БАРАНУ зуб'ямі ўгару на таго, каго яна мучыць. Пасля збору ўраджая здзяйсняюць трохразовае баранаванне вакол сяла, каб ніякае зло не пракралася на двор і не пашкодзіла гаспадарцы. У выпадку эпідэмій ці мору скаціны скародзілі ці абыходзілі з БАРАНОЙ вакол сяла. Фалічная (эратычная) сімволіка БАРАНЫ прадстаўлена ў абрадах і павер'ях, якія маюць стаўленне да шлюбу і дзіцянараджэння, у фальклорных тэкстах эратычнага характару.
Лічылася, што калі ў поле забудуцца БАРАНУ, да дзяўчат у вёсцы не будуць сватацца жаніхі. Знойдучы такую БАРАНУ, дзяўчаты разам употай хавалі яе ў восеці ці ў крапіве ці секлі і раскідвалі далей. Пад Пятроў дзень (12.07) БАРАНУ насілі на галаве з вёскі ў вёску - у якую прынясеш, туды і замуж выйдзеш, а на Новы год дзяўчаты сякерай секлі выкрадзеную БАРАНУ, каб пасля Каляд да іх прыехалі сваты, а зуб'і раскідвалі па полі.
БАРАНА выкарыстоўваецца пры родах. Так, прыказка "Жонка народзіць - муж пясок скародзіць" адлюстроўвае звычай прымушаць мужа скародзіць пясок пры пакутах парадзіхі. Зуб БАРАНЫ клалі нованароджанаму хлопчыку пад падушку, каб не спыніўся род. Пад Новы год трэслі БАРАНУ са словамі: "Бароначка, трусіся, а ты, курачка, нясіся".
БАРАНА фігуруе ў прыпеўках любоўна - эратычнага ўтрымання: "Ужо я ішоў бокам / Скародзіць бараной,/ Барана жалезная - / Пацалуй, ласкавая!" У жартоўных песнях суседка ў адказ на просьбу маладзіцы пазычыць хоць бы на дзень мужа прапануе наўзамен мужа БАРАНУ. З тэмай замужжа злучаны звычай валакчы БАРАНУ па вёсцы.
У пярэдадне Пятроўскага паста ці на Іванаў дзень (07.07) валаклі крадзеныя БАРОНЫ, каб у вёсцы было больш вяселляў. Часам іх потым кідалі ў ваду. На масленіцу такім чынам "выбароньвалі дзевак", каб выдаць іх замуж. На каляды валачэнне БАРАНЫ ўяўляла сабою від дзявоцкай варажбы: дзе выпадуць зуб'і, там быць вяселлю.
Шлюбная сімволіка і сімволіка ўрадлівасці выяўляецца ў звычаі катання на БАРАНЕ зуб'ямі ўгару (часам на сахе, карыце, тачцы, на лаўцы) маладых, цешчы, свата, нежанатага хлопца, павітухі. З аграрнай магіяй злучаны абрад катання на БАРАНЕ ў вясновай абраднасці. У беларусаў абраную з дзяўчат "вясноўку" ўпрыгожвалі вянком, саджалі на БАРАНУ і хлопцы вазілі яе па полі, прызначанаму пад яравыя пасевы.
У вяснянках вясна прыходзіць "на сахе, на баране, на пшанічным піразе". Прыляцеўшых ўвесну жаўрукоў прасілі: "Сані панясіце, а саху, барану прынясіце". У некаторых месцах на Звеставанне пяклі перапечку ў выглядзе БАРАНЫ, якую з'ядалі, скормлівалі скаціне ці бралі ў поле, калі пачыналі сяўбу ці жніво.
Часам з гэтай перапечкай сустракалі бусла, просячы ў яго добрага ўраджая. БАРАНА выкарыстоўваецца таксама ў абрадах выклікання дажджу. Падчас засухі аб'язджаюць на БАРАНЕ вакол сяла, скародзяць дарогу, высмаглае рэчышча ракі ці балота.
БАРАНА
Барана, з яе мноствам вострых жалезных зубоў-клінаў, у сівой старажытнасці лічылася наймацнейшым абярэгам. Зуб'і бароны ўтыкалі ў слупы брамы, а ў купальскую ноч барану вешалі на вароты - для абароны ад ведзьмы. Таксама, абярэгам ад ведзьмаў лічыцца абыход вакол вёскі, калі ў купальскую ноч некалькі удзельніц або удзельнікаў абраду неслі барану на галовах (заключэнне магічнага круга), і круг з барон, якім асланяў сябе ўдзельнікі абраду «карауления сонца» (29 чэрвеня).
Крыніца: http://obereg.of.by/catalog.php?category=31
|