КЛЕТНІК

Адмена вогненнага лятучага змея, Цмока, які свайму гаспадару можа прыносіць незлічоныя багацці. К. блізкі да Дамавіка, але адрозніваецца ад яго найперш тым, што ніколі не жыве ў хаце.

Сваю назву ён атрымаў паводле характэрнага месца свайго пражывання – у клеці (істопцы). К. звязаны з паветранай і вогненай стыхіямі. Заводзілі К. штучна. Для гэтага трэба было дачакацца, пакуль сямігадовы чорны певень знясе яйка незвычайнай формы, падобнай да ракавіны смаўжа.

Калі гэтае яйка вынасіць падпахай тры гады, то з яго вылупіцца маленькае змеяня, якое трэба было вельмі клапатліва даглядаць. Па нейкім часе К. пачынае лётаць, адшукваць схаваныя ў зямлі скарбы і прыносіць іх свайму гаспадару.

Пра ўдачлівага або нечакана разбагацелага гаспадара на Беларусі казалі: “Яму змей грошы носіць”. Улюбёная страва К. – яешня, але ні ў якім разе не салёная. Яе штодня гаспадары прыносілі ў клець.

К. страшэнна крыўдлівы і помслівы. За пасоленую яешню і за любыя іншыя крыўды ён звычайна помсціў пажарам. Выглядам К. быў падобны на вялізнага вужа з тым адрозненнем, што быў увесь нібы залаты, гарэў, як агонь, і меў крылы.

Часам уяўлялі яго ў абліччы чалавека, які ўмее лётаць, што стасуецца з іншымі ўяўленнямі пра прыгажуна змея-пярэваратня. Убачыўшы ў небе палёт метэора, а тым болей баліда, сяляне казалі:

“Змей паляцеў”. Бліжэйшымі “сваякамі” К. з’яўляюцца літоўскія айтварасы.

Але на складванне вобразу К. істотна паўплывалі распаўсюджаныя ў сярэднявечнай Еўропе міфалагічныя аповеды пра васіліскаў.

Крыніца: http://rv-blr.com/dictonary/view/2622