ЛІЧБАВЫ КОД СЛАВЯН: НАТУРАЛЬНЫЯ ЛІЧБЫ
Адзін: Адна галавешка не гарыць, а толькі тлее. Адзін у полі не воін. Адзін: Адна галавешка не гарыць, а толькі тлее. Адзін у полі не воін. Адзін дуб у полі — гэта не лес.
Два: Конь з канём, вол з валом, а свіння з вуглом. Хоць вох, ды ўдвох. З мілым і ў шалашы рай.
Тры: Адзін сын — не сын, два сыны — паўсына, а толькі тры сыны — сын. Жылі-былі дзед і баба, было ў іх трое ўнукаў.
Чатыры: Што ўбіў, то ўехаў — чатыры мілі за два дні. Ідзі на ўсе чатыры бакі.
Пяць: Варона з куста, а пяць на куст. Ведае, як свае пяць пальцаў.
Шэсць: Жыў-быў Несцерка, было ў яго дзяцей шэсцерка.
Сем: Ведае свой род у сёмае калена.
Восем: Надышла восень — яшчэ работ восем.
Дзевяць: У трыдзевятым царстве, у трыдзесятым гасударстве. Кожная з узгаданых натуральных лічбаў сустракаецца ў пэўных абрадавых ці пазаабрадавых кантэкстах, у міфалагічных, казачных або песенных тэкстах, у малых фальклорных жанрах.
Асабліва шырока сімвалічны код лікаў прадстаўлены ў чарадзейных казках і казках пра жывёл, у замовах і такіх паэтычных мініяцюрах, як прыказкі і прымаўкі.
Часцей за ўсё выкарыстанне таго ці іншага ліку абумоўлена светапогляднымі ўяўленнямі нашых продкаў і іх непасрэднай “заземленасцю” ў канкрэтную рытуальна-абрадавую сітуацыю.
Народная традыцыя патрабавала кінуць у магілу тры жменькі зямлі, на жалобным стале выпіць тры чаркі гарэлкі. Кожны чалавек быў уключаны ў шырокую сістэму сямейна-родавых адносін.
У народзе казалі: “Ведае свой род у сёмае калена”. Нічога дзіўнага тут няма, таму што якраз столькі намінацый мог мець дарослы чалавек у сістэме міжродавых сувязей: унук, сын, бацька, муж, дзед, брат, пляменнік, дзядзька, швагер.
У славянскіх казках самым пашыраным кампазіцыйным прыёмам з’яўляецца трохразовы паўтор. Тры разы бацька абводзіць дачку вакол стала перад тым як перадаць яе ў рукі жаніха і адправіць маладых да вянца.
Калі ўзяць за аснову класічны прынцып народнай культуры — процістаянне Дабра і Зла, Жыцця і Смерці, Святла і Цемры, Гармоніі і Хаосу, — то сістэма лікаў хутчэй за ўсе павінна мець той самы падзел: адны з іх факусіруюць у сабе філасофію гармоніі жыцця, а іншыя — хаос Смерці.
Магчыма, гэта звязана з падзелам лікаў на цотныя і няцотныя. А, магчыма, усё ж перша-прычынай з’яўляецца супрацьстаянне двойкі (жыццёвай, прадуцыравальнай пары) як першаасновы выжывання чалавечага роду (Адам і Ева — першыя людзі свету).
Тройкі, якая ўвасабляе сабой не толькі канкрэтную колькасць (тры чалавекі, тры капы сена, трыпольная сістэма агратэхнікі), а і любое мноства, якое пераважала пару.
Тым больш што і на другім дзесятку злічэння гэтая ж самая пара (12 і 13) вылучаецца сярод астатніх найбольшым напружаннем супрацьстаяння (дванаццаць сыноў-месяцаў і “чортаў тузін”).
Крыніца: http://www.ng.by/ru/issues?art_id=24499
|