СТАРАЖЫТНАЯ МІФАЛОГІЯ БЕЛАРУСАЎ

Алесь Шамак, Юлія Шамак

Міфалогія ляжыць у аснове ўсіх нацыянальных культур. Калі працэс развіцця якога-небудзь народа пачаўся гістарычна нядаўна і ў яго няма сваёй старажытнай міфалогіі, ён стварае сучасную. Міфы спрыяюць яднанню грамадства, удзельнічаюць у фармаванні менталітэту народа праз захаванне вызначаных стэрэатыпаў мыслення і паводзін.

Міфалогія - не проста казкі ці фантастычныя ўяўленні, гэта - абагульнены досвед жыццядзейнасці продкаў, адлюстраваны і які захоўваецца праз сістэму выяў. Пра міфалогію беларусаў радавы чытач амаль нічога не ведае. У навуковых і папулярных выданнях, асабліва расійскіх, асобныя персанажы беларускіх міфаў падаюцца як агульнаславянскія, не абумаўляецца іх прыналежнасць да беларускай культуры.

Так, беларуская міфалогія захоўвае некаторыя агульнаславянскія карані і асобных персанажаў, такіх, як Пярун, Ярыла, Вялес. Але міфы беларусаў значна багацей міфалогій нашых суседзяў-славян - рускіх, украінцаў, палякаў. У іх больш персанажаў; шмат такіх, якіх наогул няма ў міфалогіях названых народаў: Зюзя, Баламуцень, Зазаўка...

Пра гэта яшчэ ў XIX веку казалі беларускія навукоўцы З.Даленга-Хадакоўскі і А.Кіркор, якія правялі параўнальны аналіз беларускай міфалогіі з міфалогіямі народаў-суседзяў. Выявамі богаў, духаў, герояў беларусы напоўнілі ўсё атачальнае іх асяроддзе: ад зямных нетраў да высокага неба. Міфалагічнымі персанажамі населены лясы, палі, рэкі, балоты.

Ім знаходзіцца месца ў дамах, лазнях, адрынах і іншых пабудовах. Адных любілі, другіх ненавідзелі, над трэцімі пасмейваліся. Сонца, зоркі, дрэвы, рэкі, жывёлы, расліны былі для нашых продкаў адушаўлёнымі істотамі.

Шматлікае ў нашай міфалогіі згублена, але і тое, што захавалася, - неацэнны скарб, які неабходна зберагчы і перадаць нашчадкам. Аўтары імкнуліся ў асабліва інфарматыўным, сціснутым выглядзе прадставіць чытачу найболей старажытны пласт міфалагічных уяўленняў нашага народа.

Крыніцы: журнал «Нёман», 3-2001

Беларуская Палічка: http://www.knihi.com

Сайт: http://old.knihi.com/artykuly/jaryla-ras.html