ВЕРБНІЦА

Апошяя нядзеля перад вялікаднем. У некаторых мясцовасцях пашырана назва вербная нядзеля. На В. паўсюдна асвячалі ў царкве галінкі вярбы, якім ў гэты дзень сцябалі адзін аднаго (дзяўчына, сцябаючы незнаёмагахлопца, пыталася ў яго імя, жадаючы даведацца пра імя свайго будачага мужа).

Асвячонай вярбе надаваліся магічныя ўласцівасці, таму яе доўга захоўваліў хаце: ёю выганялі на першы выпас жывёлу; існавала павер'е, што, з'еўшы 9 пупышак, можна засцерагчыся ад зубнога болю і ліхаманкі.

Аздобленыя каляровымі засушанымі кветкамі, травамі, каласкамі, мохам галінкі вярбы ("пальмы віленскія") імітавалі пальмы, з якімі наро сустракаў Хрыста пры яго ўездзе ў Іерусалім (гэта хрысціянскае свята было прымеркавана да В.).

"Пальмамі віленскімі" ўпрыгожвалі дом, а таксама клалі іх на магілы блізкіх людзей. Паводле нар. назіранняў маразы - вербічы на перадвелікодным тыдні неабходны менавіта ў гэты час, каб не было больш позніх маразоў, якія могуць пашкодзіць сяўбе і ўсходам яравой збажыны.

Крыніца: http://rv-blr.com/dictonary/view/10573

ВЕРБНІЦА, ВЕРБНАЯ, ПАЛЬМАВАЯ НЯДЗЕЛЯ

Апошняя перад Вялікаднем нядзеля, з якою было звязана асвячэнне ў храмах галінак вярбы, што служыла аберагальным і прадукавальным сродкам. У некаторых мясцінах Гарадзенскай губерні яшчэ ў XIX ст. на В. прывозілі ў цэрквы вярбу цэлымі дрэвамі з карэннямі і пасля асвячэння ламалі з яе галіны.

Гістарычныя вытокі В. верагодна паходзяць ад паганскіх часоў, калі продкамі ўшаноўваўся культ зеляніны, што звязвалася з прыходам вясны і распусканнем першага дрэва. У хрысціянстве гэты дзень прымяркоўваецца да Уваходу Ісуса Хрыста ў Ерусалім, дзе народ сустракаў яго пальмавымі галінкамі.

Пасля асвячэння прынята было сцябаць вербачкамі адзін аднаго з прыгаворкамі і пажаданнямі : “Не я б’ю – вярба б’е. За тыдзень – Вялікдзень”, “Хвароба ў лес, здароўе ў косці”. Верылі, што, б’ючы галінкамі, можна перадаць чалавеку здароўе, жыццёвую моц, хараство гэтага дрэва, якое першым абуджаецца ад зімовага сну: “Будзь здароў увесь год, як калядны лёд”, “Будзь здароў, як вада, а расці, як вярба”.

Выкарыстоўвалася вербачка і ў народнай медыцыне: ад зубнога болю і ад ліхаманкі трэба было з’есці 9 вербных пупышак; давалі дзецям ад глістоў. Падпальвалі галінку і дымам абкурвалі хворага, гняздо квактухі, попелам яе пасыпалі месца вакол калыскі нованароджанага дзіцяці.

З дапамогаю вербачкі дзяўчаты праводзілі варажбу: сцебануўшы незнаёмага хлопца, пыталі ў яго імя, спадзеючыся даведацца пра імя свайго суджанага. Асвечанай вярбе надаваліся магічныя ўласцівасці, таму яна, як хрышчэнская вада і грамнічныя свечкі, доўга захоўвалася ў доме і ўжывалася пры розных патрэбах. Яе бралі з сабой перад ворывам, калі збіраліся на проведкі нівы; на Юр'е, калі ішлі ў поле "расу таптаць" і ўторквалі ў зямлю, каб збожжа было тоўстае і вялікае, як вярба; на зажынкі.

З’еўшы пупышку з асвечанай вербачкі падчас першага грому, можна было не баяцца летніх навальніц. А ўлетку, пры набліжэнні навальніцы, асвечаны дубчык выстаўлялі на акно, каб адагнаць хмару; супраць граду галінку падпальвалі. Ад пажару білі вярбою кожны вугал у доме. Але найчасцей выкарыстоўвалася асвечаная вярба ў жывёлагадоўлі.

Яе вешалі ў хляве, ёю сцябалі скаціну, каб была здаровая, плодная, не паддавалася сурокам, прычым асабліва тады, калі карова доўга заставалася ялавіцаю ці была цельная. Асвечаным дубчыкам выганялі кароў у першы раз на пашу на веснавога Юр’я.

Пастух цэлы дзень мусіў трымаць вербачку пры сабе, тройчы выцінаючы кожную жывёліну, а потым уторкваў або ў мурашнік, каб і яго статак быў дужы і не разбрыдаўся, або, вярнуўшыся, - у страху, каб жывёлы своечасова вярталіся дадому і не баяліся нечысці.

Каталікі- беларусы імітаваныя “пальмы” аздаблялі засушанымі і фарбаванымі кветкамі, травамі, каласкамі, мохам. Імі ўпрыгожвалі дом, клалі на магілы блізкіх людзей. З надыходам зімы пальму кідалі ў полымя.

Асвячэнне вярбы ўспрымалася ў народзе як выгнанне з яе нячыстага духа. Паводле народных вераванняў, чэрці ўцякаюць з вады пасля Вадохрышча і пасяляюцца на вярбе, ажно пакуль тую не асвецяць на В., пасля чаго ўцякаюць у траву да яе асвячэння на Яна (Купалле).

Згодна з народнымі назіраннямі, маразы – “вербічы” на перадвелікодным тыдні неабходны менавіта ў гэты час, каб не было больш позніх маразоў, якія могуць пашкодзіць сяўбе і ўсходам ярыны.

Крыніца: http://rv-blr.com/dictonary/view/412