АДПУСЦIЦЬ ДУШУ

Славяне верылi, што ў момант смерцi чалавека на небе згасае або падае зорка. Смерць непазбежная i наканаваная жыццём, хоць нiкому не вядомы гэты дзень. Бывае i так, што надыход смерцi папярэджвае шматгадзiнная агонiя.

Каб палегчыць гэтыя пакуты, тым, хто побач, неабходна было выканаць рытуальныя дзеяннi, аб якiх у народзе вельмi добра ведалi. Часам досыць было дастаць пуховую падушку з-пад галавы чалавека, якi памiраў, а часам трэба было выканаць практычна ўсё, аб чым пойдзе гутарка далей.

-Для таго каб «выпусцiць» душу таго, хто памiраў, i тым самым палегчыць яго «адыход», у хаце адчынялi вокны (форткi), куфары, у печы – юшкi, засланкi, i да т.п., расшпiльвалi адзенне таго, хто памiраў.

-Прыбiралi з-пад галавы падушку: «Курынае пяро не дае памерцi». Неабходна было прыгатаваць «рытуальную» падушку, у якую ўкладвалi лiсце, галiнкi з венiка або гарохавую салому. Замест падушкi пад галаву маглi пакласцi венiк, скрутак няпранага прадзiва.

-Чалавека, якi памiраў, накрывалi велiкодным абрусам (тым, якiм быў засланы святочны стол на Вялiкдзень) або вясельным адзеннем (тым, у якой чалавек, што памiрае, калiсьцi браў шлюб).

-Памiраючага паварочвалі нагамi ў галовы (менавiта так выносяць нябожчыка з хаты) або ўкладвалi на падлогу пад прамым вуглом да падоўжных сiлавых лiнiй памяшкання: дошкi падлогi ў вясковай хаце заўсёды клалi ад парога да чырвонага кута, паралельна iм ставiлi ложкi; такiм чынам памiраючага трэба было пакласцi папярок дошак.

-У асобных выпадках з гэтай жа мэтай у столi выбiвалi дошку, прасвiдроўвалi адтулiны ў столi або сцяне, паднiмалi бэльку, а часам разбiралi печ. -У выпадку агонii грэшнiкаў – ведзьмакоў, зладзеяў, забойцаў, гвалтаўнiкоў i iнш. – у столь забiвалi вiлы, тым самым у страсе рабiлi сiмвалiчны выхад, каб душа пакутнiка змагла паляцець.

-З мэтай палягчэння перадсмяротнай гадзiны ў рукi чалавеку, якi памiраў, укладвалi грамнiчную свечку (абавязкова васковую, набытую ў храме 15 лютага). (Аднак калi ў iншых выпадках грамнiчнай свечкай карысталiся на працягу ўсяго года, то ў выпадку смерцi чалавека яна павiнна была згарэць поўнасцю ў гэты ж дзень, каб ёю не маглi скарыстацца з мэтай нанясення якой-небудзь шкоды.)

-Каб палегчыць адыход у «iншы» свет, загадзя завешвалi люстэркi i вылiвалi ваду, якая магла быць у хаце.

-З той жа мэтай з хаты выводзiлi самага блiзкага чалавека. Напрыклад, калi памiрала мацi, з хаты выносiлi дзiця. -У момант надыходу смерцi да чалавека, чыя душа адлятала, не падпускалi няпоўнагадовых дзяцей, цяжарных жанчын i хатнiх жывёлiн.

Аўтар: Аксана КАТОВIЧ, Янка КРУК, «Звязда».

Крыніца: http://www.belarustime.ru/belarus/nativeword/e031d8cc785c0ae8.html