БАЛОТА

Рэшткі колішніх азёр, якія захавалі спэцыфічныя назвы: Балваны, Кравяное балота, Паганскае балота, Каралеўскае балота, Белае балота, Чорная лужа, Чортава балота, Шведава балота, Шведава яруга ды інш. Паходжаньне балотаў апісваецца ў шматлікіх беларускіх касмаганічных паданьнях. У іх апавядаецца, што бог пачаткова стварыў зямлю пасярод пракаветных водаў (гл. Вада) гладкай, роўнай, шырокай і ідэальна круглай.

Але чорт, які пры гэтым прысутнічаў і нават здабыў з глыбіні водаў насеньне зямлі, прыхаваў крышачку гэтага насеньня ў роце, каб потым паспрачацца з богам у здольнасьцях да стварэньня. Ды нечакана зямля пачала разрастацца ў яго чэраве, і чорту не засталося нічога, як пачаць выблёўваць гэтае насеньне. Там, дзе ўпала чортава насеньне, і ўтварыліся азярыны ды парослыя ніцымі лозамі балоты і багніскі.

Касмаганічная сымволіка балота зьвязана і зь яго рэальнымі ўласьцівасьцямі – гэта беспарадкавая сумесь зямлі і вады, першасных элемэнтаў, зь якіх утвараўся будучы Космас. Таму балоты – улюбеныя мейсцы бытаваньня розных нячысцікаў, якія пераймаюць функцыі антаганіста бога ў акце стварэньня. Але сярод гэтых нячысьцікаў таксама назіраецца пэўная спэцыялізацыя (гл. Багнік, Балотнік, Аржавень, Лозьнік).

Іншыя паданьні пра балоты блізкія да паданьняў пра культавыя азёры (правалілася царква, дом), а таксама да паданьняў пра курганы, гарадзішчы, культавыя камяні (на балоце біліся шведы з рускімі ці французамі, праваліўся шведскі салдат, што ратаваўся ад рускіх ды інш.). У балотаў вядомы сьляды ахвярапрынашэньняў вадзе.

Так, у Наўгародскай Кормчай (ХШ ст.) адзначана, што славяне «жроуть (прыносяць ахвяры) бесом, и болотом, и колодезям». Існаваў звычай адносіць на балота і выкідваць «нячыстыя» рэчы (адзеньне памерлага, сьмецьце і да т. п.).

У Гарадзенскай губэрні балота часам было мейсцам пахаваньня «нячыстага» нябожчыка – самагубцы. У 1963 г, у балоце блізу вёскі Капланавічы Клецкага раёна знойдзена драўлянае рала раньняга жалезнага веку.

Такія знаходкі ў балотах вядомыя ў Скандынавіі, Нямеччыне. Знаходкі ралаў у балоце дасьледнікі тлумачаць як ахвяраваньні сілам вады пасьля вясеньняга ворыва дзеля атрыманьня добрага ўраджаю.

Крыніца: http://rv-blr.com/dictonary/view/103

БАЛОТА

Балота і ўсялякую тхлань утварыў Чарнабог. Гэта самае небяспечнае для чалавека зямное гаспадарства, у якім пануюць толькі Нядобрыя Духі і Багі. Балоты і азёры нярэдка знаходзяцца побач, і Духі вады жывуць побач з Духамі балотаў. Але яны не сябруюць і не падтрымліваюць адны другіх. Вадзянік пазбягае гэтых брудных, ва ўсім неахайных Духаў.

Вызначальнай асаблівасцю Духаў балота трэба лічыць іх узаемадапамогу ў пераследаванні ахвяры — чалавека ці яго памочнікаў — свойскіх жывёл. Гэтыя Духі здабываюць ахвяру, заманьваючы чалавека ці жывёлу прыгожымі вобразамі і гукамі.

Калі ахвяра пападзецца на іх падман і рушыць па балоце, а потым загрузне ў багне, заблытаецца ў каранях і кустах лазняку, тады яны пачынаюць дзейнічаць. Адпаведны нячысцік хапае яе за ногі і паволі, але няспынна цягне да сябе. Паверхня багны сыходзіцца зноў і не пакідае слядоў пагібелі жывой істоты.

Крыніца: http://mifijslavyan.ru/stories4/96.htm