ДЗЕДАВІЦА

ПОСТ
Меню сайту
Форма уваходу
Пошук
Сябры сайту
  • Официальный блог
  • Сообщество uCoz
  • FAQ по системе
  • Инструкции для uCoz
  • Статыстыка

    Анлайн усяго: 1
    Гасцей: 1
    Карыстальнікаў: 0

    ПОСТ

    Т.А.Агапкіна

    Пост - устрыманне ад скаромнай ежы, сэксуальных адносін і забавак; у абрадавай практыцы - магічны прыём. Чаргаванне Пастоў і мясаедаў ляжыць у аснове царкоўнага і народнага календара. Праваслаўныя славяне выконвалі чатыры Паста: Вялікі, Пятроўскі, Успенскі і Піліпаўскі (ці Калядны пост; у каталікоў - адвэнт).

    На працягу тыдня нішчымнымі днямі лічыліся серада і пятніца; аднадзённыя Пасты выконваліся таксама ў некаторыя святы (вечарам перад Богаяўленнем, у дзень Адсячэння галавы святога Іяана Папярэдніка і на Ўзвядзенне). У нішчымны час катэгарычна забаранялася спажыванне мясной і малочнай ежы, а таксама яйкаў; што ж да рыбы, то ў каталікоў яе можна было есць падчас пастоў, у праваслаўных жа - звычайна толькі падчас вялікіх свят, якія прыходзяцца на час Паста (напрыклад, на Звеставанне, Вербніцу), а таксама часам па суботах і нядзелям на працягу Паста. Стаўленне да парушэння Паста было розным і залежала ад яго значнасці, а таксама ад мясцовых традыцый.

    Усходнія славяне найболей строга выконвалі Вялікі і Ўспенскі Пасты, кануны Каляд і Вадахрышча; падчас Вялікага паста самы строгі (поўны) Пост (з адмовай ад ежы і вады) выконваўся ў канцы Паста, у Вялікую пятніцу, а таксама ў яго першыя тры дні. На масленічным, велікодным і траецкім тыднях нішчымныя дні, наадварот, адмяняліся і скаромную ежу можна было есць увесь тыдзень без абмежаванняў (такія тыдні зваліся "суцэльнымі").

    Малалетнія (да трох гадоў) дзеці, цяжарныя і кормячыя жанчыны, старыя, хворыя і вандроўнікі часта вызваляліся святаром ад паставых абмежаванняў. Завяршэнне паставога часу заўсёды ўспрымалася як свята і часта суправаджалася рытуальным знішчэннем якога-небудзь прадмета, сімвалізуючага Пост. Заходнія славяне на Вялікім тыдні знішчалі, напрыклад, нішчымную поліўку як асноўную ежу перыяду Вялікага паста. На Рускай Поўначы перад Калядамі дзе-нідзе рабілі ляльку "Піліпа", якую і спальвалі ў канцы Піліпаўскага паста.

    Рэлігійныя меркаванні таксама адыгрывалі сваю ролю ў выбары спосабаў і формаў Пастоў. Праваслаўныя лічылі, што тыя людзі, якія нечакана акрыялі пасля саборавання, да канца жыцця абавязаны былі выконваць Пост: ім нельга было есць скаромнае, піць .спіртныя напоі, жаніцца, сварыцца і г.д. Рускія стараверы былі перакананы, што толькі той чалавек, які перад смерцю прыняў пакаянне і паспеў папасціцца 40 дзён, меў права быць пахаваным па прынятым у старавераў чыну.

    Ва ўсходніх славян пажылыя людзі часта пасціліся не толькі па серадах і пятніцах, але таксама і па панядзелках: яны верылі, што, калі яны памруць, св. Панядзелак як правадыр душ правядзе іх душы праз усе пакуты да Божага пасаду. Вельмі строга пасціліся ў Расіі векавухі, не тыя якія пайшлі ў манастыр, але тыя, якія выбралі вельмі строгі лад жыцця і фактычна што выдаліліся ад свету, якія жывуць асобна ад сваіх сем'яў.

    У традыцыйнай культуры індывідуальны і групавы Пост лічыліся дзейсным магічным сродкам, а таксама спосабам дасягнення рытуальнай чысціні. Так, у Польшчы святар, якому неўзабаве патрэбна будзе свянціць адмысловы звон, прызначаны для адгону градавых хмар, павінен быў правесці ў малітвах дзевяць дзён, і пры гэтым нічога не есць і не піць.

    Пост выкарыстоўваўся і як апатрапеічны сродак: рускія прымушалі ўстрымлівацца ад скаромнай (а часам і ад любой) ежы жаніха і нявесту ў дзень шлюбу, каб нішто не магло пашкодзіць ім (у тым ліку каб пазбегнуць псавання праз ежу і пітво). Беларусы лічылі, што ў таго, хто посціцца ў сераду на велікодным тыдні, палі не папакутуюць ад граду.

    У Беларусі ж жанчына, пачаткоўка жніва, таксама павінна была пасціцца з абеду да вячэры, каб пасля мышы і птушкі не елі сжатага хлеба. У балгараў, каб на авечак не нападалі ваўкі, прынята было пасціцца кожную пятніцу. Пост быў і выкупнай ахвярай. Так, беларусы пры страце нацельнага крыжыка, каб папярэдзіць няшчасце пасціліся (строга) тры пятніцы запар.

    Хварэючыя ліхаманкай лічылі неабходным пасціцца па суботах. У Расіі было вядома адмысловае паняцце "лекавы Пост", які выконваўся тымі хто жадаў выгаіцца ад якой-небудзь хваробы. Адмысловы сэнс надаваўся Пасту выконваему на Вялікдзень, падчас усеагульнага разгаўлення. Так, палякі верылі, што Пост на Вялікдзень і ў Каляды дапаможа выгаіць хворага эпілепсіяй сваяка. Людзі пасціліся і з мэтай дамагчыся прымнажэння гаспадаркі.

    Так, беларусы лічылі, што калі нічога не есць у пятніцу перад Звеставаннем, то ўлетку чалавек будзе ўдачлівы ў пошуку яйкаў дзікіх птушак; пчаляры не елі і не пілі нічога ў Куццю да самага світанку, каб у іх лепш раіліся пчолы; у Палессі, а таксама ў іншых месцах гаспадары і пастухі пасціліся ў Юр'еў дзень, каб скаціна добра пладзілася і каб яе не задралі ваўкі.

    Папулярным у славян было пасціцца дзяўчатам перад варожбамі пра замужжа. У Славеніі і Харватыі дзяўчаты верылі, што калі нічога не есць увесь дзень і легчы спаць галоднай, то ўначы можна ўбачыць у сне жаніха. Разам з тым нішчымныя дні, якіх на працягу года было нямала, успрымаліся як няўдалыя з гаспадарчага пункта гледжання, асацыяваліся з беднатой.

    Паўсюдна ў славян лічылася, што калі Юр'еў дзень прыйдзецца на сераду ці пятніцу (як нішчымныя дні), на працягу года каровы і авечкі будуць даваць малака менш, чым звычайна. Рускія меркавалі неабходным падкладаць пад курыцу-квактуху толькі тыя яйкі, якія былі знесены ў скаромны дні (аўторак, чацвер, суботу), інакш з іх не вылупяцца кураняты. Украінцы Карпат не хрысцілі дзяцей у нішчымныя дні, інакш дзіця ўсё жыццё будзе бедным.

    Лит.: Скабалланович М. Великий пост. Киев, 1916; Смирнов С.И. Как говели в Древней Руси. СПб., 1901. Т.А.Агапкіна




    Copyright MyCorp © 2024
    Конструктор сайтов - uCoz