ДЗЕДАВІЦА

КАЗА [2]
Меню сайту
Форма уваходу
Пошук
Сябры сайту
  • Официальный блог
  • Сообщество uCoz
  • FAQ по системе
  • Инструкции для uCoz
  • Статыстыка

    Анлайн усяго: 1
    Гасцей: 1
    Карыстальнікаў: 0

    КАЗА [2]

    Народная назва нейкага сузор’я (Віцебшчына), верагодна, сузор’я зімовага небе Вознік. Падобныя назвы вядомыя ў Польшчы: koza, kozielki, kozki, kozka, якія, як лічыцца, калькуюць лац. Capella “козачка” – самая яркая зорка сузор’я Вознік.

    Аднак не адмаўляецца і незалежнае ўтварэнне, бо перыяд высокага ўзыходжання гэтага сузор’я прыкладна прыпадае на калядныя святкаванні, у часе якіх “каза” з’яўляецца адным з цэнтральных персанажаў, параўн. і палескую (былы Мазырскі павет) назву другой Куцці – Куцця святога козліка.

    Аповед пра паходжанне апошняй назвы паўтарае тэму антычнага міфа пра Амалтэю (лац. Капэля): гэта клопат казы (козліка) пра схаванага ад пераследу немаўляці Зеўса (Ісуса Хрыста).

    Звернем увагу на тое, што зорка Капэля на Каляды – гэта самая высокая і вельмі яркая зорка на небе. І гэты момант яўна адлюстраваны ў калядных песнях, падобных да той, што была запісана, напрыклад, у Паўстаўскім р-не:

    “У чыстым полі лаза стаіць, каляда. 

    На тэй лазе каза сядзіць. 

    Прыйшоў да яе серанькі ваўчок.

    - Да злезь, каза, патанцуім…”

    Для беларускага фальклору вобраз нейкага персанажа на дрэве звычайны і адпавядае моманту кульмінацыі адпаведнага гэтаму персанажу нябеснага свяціла. Параўнайма, напрыклад, провады Юр’я на дрэва ў момант, калі кульмінуе зорка Арктур у сузор’і Валапаса ( а гэта самая яркая зорка веснавога зорнага неба).

    Гэткая сітуацыя можа здавацца і вобразам гары, вяршыня якой, як і вяршаліна дрэва, сімвалізуе неба, як у каляднай песні:

    “На гарэ каза

    З казлянятамі, 

    А ў даліне ваўчок,   

    З ваўчанятамі.  

    Выскачыў ваўчок,

    Казу – за бачок. 

    А ваўчанята -

    За казлянята”.

    Воўк у тэкстах такога кшталту заўсёды знаходзіцца ўнізе. Простым спраўджваннем па зорнай мапе можна пераканацца, што менавіта ў гэты момант здараецца ўзыходжанне ўжо згаданай зоркі Арктур, якая вельмі верагодна, адпавядае фальклорнаму св. Юр’ю.

    З іншага боку, ваўкі, як вядома, з’яўляюцца яго сакральнымі жывёламі, якім ён можа прызначаць на ахвяру свойскіх жывёлін. Такім чынам, сітуацыя, якая сімвалічна апісваецца добра ўзгодненай з падзеямі, якія адбываюцца на зорным небе.

    Але ў гэтай тэмы ёсць і іншы паварот. Таксама да калядных святаў дапасоўваецца добра ўсім з дзяцінства вядомы казачны сюжэт пра К. і сямёра казлянятаў. Раней рускі астраном Дз. Свяцкі заўважыў, што калі пад ваўком разумець Месяц, пад К. – зорку Капэлю, а пад сямю казлянятамі – Пляяды, то змест гэтай дзіцячай казкі адпавядае нябеснай драме, якая перыядычна адбываецца на калядным зорным небе.

    І звязана гэта з тым, што Месяц, рухаючыся па высокай траеторыі ў зімовы перыяд, мала адхіляецца ад экліптыкі – бачнага гадавога перасоўвання Сонца па нябеснай сферы, а яна ў сваю чаргу вельмі блізка праходзіць ад зоркавага згуртавання Пляядаў, так што Месяц перыядычна, асабліва пад поўню, можа іх цалкам сабой затуляць.

    У казцы гэтаму адпавядае пажыранне ваўком-Месяцам (а гэткае сімвалічнае атаясамленне добра вядомае) казлянятаў – Пляядаў. Але ўжо праз дзён колькі воўк-Месяц значна аддаляецца ад гэтай кропкі нябеснай сферы і калі ён з поўні пераходзіць на сходы, то адразу танчэе, нібы выпусціўшы казлянятаў – Пляядаў са свайго чэрава.

    І тут можна бачыць відавочны касмаганічны падтэкст – тэму новага нараджэння (адраджэння), сімвалічна выражаную персанажамі (К. і яе дзеткамі), якія традыцыйна ў нас асацыююцца з тэмай плоднасці, багацця, дастатку, з тымі самымі азнакамі, якімі характарызуецца вырай.

    Крыніца: http://rv-blr.com/dictonary/view/2172




    Copyright MyCorp © 2024
    Конструктор сайтов - uCoz